wezige archieven aan de orde gesteld. Men zou trachten die zooveel mogelijk naar hetzelfde plan in te richten Met het oog hierop had ieder eene lijst van de tot zijn depot behoorende archieven ingezonden, waarna ik in de laatste vergadering eenige algemeene regels voorstelde, waarnaar zij zouden kunnen worden ingedeeld Die stellingen lokten eene uitvoerige bespreking uit. Bij meerderen vonden zij instemming, doch vooral van eene zijde werden er daartegen bezwaren ingebracht. Dit gold niet het minst van een onderwerp, dat voor de samenstelling der depots van gewicht is. Vrij algemeen was men het eens, dat in het depot eener provincie de archieven van die instellingen te huis behoorden, welke gemeenschappen vertegenwoordigden, die zich over het gebied dier provincie of een gedeelte daarvan uitstrekten, maar het bleef de vraag, of men den omvang van het provinciaal gebied bepalen moest naar de vroegere of de tegenwoordige provinciale grenzen. Wegens dit verschil van gevoelen omtrent eene zaak van ingrijpenden aard heeft ons gemeenschappelijk overleg nog niet tot een afdoend resultaat geleid. In den loop van dit jaar werd uitvoering gegeven aan een besluit, dat reeds in de voorlaatste bijeenkomst was genomen leder depot bevat gedrukte resolutien van de Staten-Generaal maar doorgaans in eene onvolledige serie, terwijl tevens dubbelen aanwezig waren. Een plan om die laatsten zoodanig te verdeelen, dat de gapingen zoo veel mogelijk werden aangevuld, was in die vergadering goedgekeurd en vervolgens aan Uw 001deel onderworpen. Nadat Uwe Excellentie de noodige machtiging had verleend, kwam deze regeling tot stand, die, hoewel zij niet alle gebreken heeft weggenomen, toch tot verbetering van den toestand heeft bijgedragen.

Door mijne bemoeiingen met de rechterlijke archieven kwam ik weder in aanraking met eenige gemeente-archieven in Zuidholland.

De inventaris van het rechterlijk archief van Rotterdam werd door Uwe Excellentie op mijn voorstel goedgekeurd, nadat de gemeente-archivaris de inrichting daarvan eenigszins gewijzigd had. Daar de registers van het rechterlijk archief te Leiden op kosten van het Rijk hersteld en op nieuw ingebonden worden, bezocht ik die verzameling om na te gaan hoever dit werk gevorderd was Dit gaf mij aanleiding om later het verzoek om een nieuw crediet tot voortzetting van dien arbeid te ondersteunen. Oorspronkelijk werd dat archief deels bij de rechtbank en deels bij het gemeentebestuur bewaard, waarna het in het aan de gemeente toekomende Invalidenhuis vereenigd is geworden, waaruit het voornaamste en belangrijkste gedeelte vervolgens naar een benedenvertrek van het stadhuis is overgebracht. Tijdens mijn

bezoek bezag ik het nieuwe gebouw, waarin het gemeentelijke met het rechterlijke archief eene plaats zal vinden.

Door den Griffier van de rechtbank in den Haag werd mij een in de griffielokalen gevonden rol van de gemeene landsmiddelen te Leiden aangeboden, welke aan het archief van die gemeente in bruikleen werd afgestaan.

Ook de gemeente Gouda heeft in het belang van haar stedelijk archief eene goede regeling gemaakt. Niet alleen heeft zij de zorg daarvoor aan een archivaris toevertrouwd maar voor die verzameling ook een geschikt lokaal ingericht. Nadat de Gasthuiskerk aan de Posthaven gerestaureerd was, heeft men daarin de stads Liberye opgenomen en achter in het koor, door een hek van de boekerij gescheiden, het archief geplaatst. Het gebouw is gedekt met een houten tongewelf, maar staat behalve aan den voorgevel, geheel geisoleerd. Aan weerszijden van den ingang bevinden zich twee kleine vertrekken, het eene bestemd voor den Archivaris en het publiek en het andere voor den concierge. Bij een bezoek heb ik mij van de goede inrichting kunnen overtuigen. Daar de gemeente aan de gestelde eischen had voldaan, maakte Uwe Excellentie geen bezwaar het rechterlijk archief tot wederopzeggens toe onder hare berusting_te laten, zoodat dit nu bij het stedelijk archief is geplaatst. De door den heer van Meurs vroeger opgemaakte lijst van de rechterlijke bescheiden zai nu door den gemeente-archivaris tot een inventaris worden omgewerkt.

In December 1892 deelde Uwe Excellentie mede, dat zich in het archief van Gorinchem 90 gebonden deelen archiefstukken betrekkelijk de Zwitsersche regimenten bevonden en de gemeente niet ongeneigd zou zijn die af te geven. Bij onderzoek bleek echter, dat die registers slechts voor een gering gedeelte de Zwitsersche regimenten betroffen. Er waren daaronder ook bescheiden afkomstig van zekeren Paulus Gebhardt, die weder deel uitmaakten van de papieren van den gerepudieerden boedel van mr. Willem Hendrik van Barnevelt, burgemeester van Gorinchem. Voor eenige jaren waren van de gemeente Gorinchem onder het rechterlijk archief ook eenige van die boedelpapieren overgenomen. Daaronder bevond zich een inventaris van dien boedel, een groot aantal stukken vermeldende. De curatoren van dien boedel waren op 23 December 1792 gemachtigd geworden die papieren aan de betrokken families en stichtingen af te geven. Blijkbaar konden niet alle die rechthebbenden worden opgespoord. Van daar dat vele stukken bij het gerecht van Gorinchem zijn achtergebleven. Met behulp van dien inventaris heeft de heer van Meurs een onderzoek in het gemeente-archief ingesteld. Dientengevolge werden overgenomen:

1. de tot den gemelden boedel behoorende stukken;

2. nog eenige bescheiden van rechterlijken aard, bij het onderzoek aan het licht gekomen;

3'. de registers en stukken betreffende een Zwitsersch regiment.

Met het voorstel om die laatste bescheiden, als van na 1813 dagteekenende, aan het Departement van Oorlog over te dragen heeft Uwe Excellentie zich niet vereenigd.

De rechterlijke archieven van Heenvliet, Abbenbroek en Wateringen werden door bemiddeling van den heer van Meurs overgenomen. Van Heenvliet werden noch onder het ontvangen archief Loch onder dat, hetwelk hier aanwezig was, stukken betreffende de civiele of crimineele procedure gevonden, ook niet een blijkens een inventaris van 1863 toen nog aanwezig justitieboek.

In het begin van 1893 bevatten de dagbladen het bericht, dat te Schiedam een archief zou ontdekt zijn. Dit bleek dan ook het geval te zijn. Bij eene vertimmering in het raadhuis was onder den trap eene tot bergplaats dienende kast ontruimd geworden. Onder een aantal oude belastingregisters waren toen een twaalftal kistjes met voorwerpen en bescheiden van de vroeger bestaande gilden gevonden. Bovendien waren er behalve vele papieren zonder waarde ook enkele registers ontdekt, die van eenig belang waren, zooals koop- en verlijregisters sedert 1726, een verhuurboek van 1705-1723, een minuut gifteboek 17461753 enz. De Burgemeester verklaarde zich bereid niets te vernietigen zonder mij te hebben geraadpleegd. Daar gemelde registers van rechterlijken aard waren, begaf de heer van Meurs zich naar Schiedam om daarnaar een opzettelijk onderzoek te doen. Bij die gelegenheid werd bevonden, dat op den zolder van het raadhuis nog een kamer en ongeveer tien groote kisten, die vroeger niet geopend waren geworden, geheel gevuld waren met archiefstukken. Hoewel als waardeloos papier beschouwd, bleken zij voor een groot deel uit belangrijke stukken te bestaan. Immers men trof daaronder aan protocollen van opdrachten enz. van Oud- en Nieuw Matenesse, leenregisters en eene volledige verzameling electieboeken van alle stedelijke ambtenaren over drie eeuwen. Het onderzoek maakte verscheidene reizen naar Schiedam noodig en liep in dit jaar nog niet af.

Het is te verwachten, dat de onderhandelingen over de rechterlijke archieven van Dordrecht en den Briel zullen slagen, doch van Woerden werd niets vernomen, zoodat deze gemeente weigert aan Uw verlangen van 16 Juli 1891, no. 1587, K. en W., te voldoen.

B. Rijksarchief.

I. Personeel.

Op voordracht van Uwe Excellentie is in den loop van dit jaar eene benoeming gedaan, die in de inrichting van het personeel der ambtenaren van het Rijksarchief verandering heeft gemaakt. Toen ik in 1887 tot Rijksarchivaris werd aangesteld, bestond er een Koninklijk besluit van 8 Juli 1881, waarbij er drie adjunct-archivarissen voor het Rijksarchief werden ingesteld. Die verordening was niet openbaar gemaakt en den Rijksarchivaris nooit medegedeeld. Destijds was zij onuitvoerbaar, daar er tot vervulling van die betrekkingen geene geschikte personen te vinden waren. Daar de gelden beschikbaar waren die tot bezoldiging van den vroeger eenigen Adjunct-archivaris hadden gestrekt, heb ik toen in het licht gesteld, dat het doelmatiger was het ondergeschikte personeel uit te breiden en ruimer te bezoldigen, dan weder een adjunct-archivaris te benoemen. Met deze voorloopige regeling heeft zich Uw Ambtsvoorganger vereenigd. Er zijn toen eenige wetenschappelijke ambtenaren aangesteld, die langzamerhand bevorderd werden. Uit hunne geschiktheid moest het blijken, welke rang hun later definitief zou worden toegekend. Uwe Excellentie verlangde met de benoeming van een dier nieuwe ambtenaren te beginnen en richtte den begrootingspost zoodanig in, dat een der commiezen met behoud van zijne jaarwedde den titel van adjunct-archivaris zou kunnen bekomen. Dit laatste is dan ook geschied, daar mr. A. Telting, die tot nog toe commies was, tot dien rang bevorderd werd.

II. Ordening der archiefverzamelingen.

In den loop van dit jaar werd de wenschelijkheid ingezien om eenige orde te brengen in een groot aantal financieele bescheiden, die zich bij de archieven van Holland, vooral van Gecommitteerde Raden, aansluiten. Hoofdzakelijk bestaan die uit resolutien, sententien, missiven, rekeningen, kohieren, journalen, kasboeken en staten betreffende de gemeene middelen en de verponding benevens eenige andere belastingen. Verder bevonden zich hierbij eenige registers van obligatien, losrenten enz. wegens geldleeningen en meerdere rekeningen van de commiezen van de magazijnen van oorlog. De heer Hingman nam de regeling van deze verzameling op zich en vervaardigde daarvan een voorloopigen inventaris, zoodat die bescheiden bruikbaar geworden zijn. De kohieren der verponding behooren tot de

merkwaardigste van deze bescheiden, waarvan vele slechts eene geringe waarde hebben. Een aantal statistische gegevens bevattende, verschaffen zij onder meer een overzicht van den voortgang en de ontwikkeling van de inpolderingen en bedijkingen. Tevens bewerkte de heer Hingman een inventaris van het in dit jaar overgenomen archief van het consulaat te Smirna. De orde was in deze verzameling vrij goed bewaard gebleven, zoodat aan de regeling daarvan geene moeilijkheden waren verbonden. In een geheel anderen toestand bevonden zich de bescheiden betrekkelijk het rent- en het drostambt van Montfort, die ons in drie groote kisten uit het Koninklijk Huisarchief werden toegezonden. De in groote verwarring dooreen liggende papieren moesten stuk voor stuk worden nagezien en gerangschikt en met het archief van den Nassauschen Domeinraad in verband worden gebracht. Behalve met de inventarisering van deze collectie hield de heer Hingman zich met die van de meeste anderen aanwinsten bezig.

Het grootste gedeelte van dit jaar werd door mr. Heeres besteed aan de inventariseering der archieven, berustende bij de kamer Zeeland der Oost-Indische Compagnie In het vorige jaar was dit werk reeds ver gevorderd. Aan de beurt waren nu het eerst de stukken, overgekomen uit Ambon. Dan volgden die nit Malakka, Siam, Bengalen, de Kust van Coromandel, de Kust van Malabaar, Surate, Perzië, Arabië, Cochin-China, China, Japan, Ceilon, de Kaap de Goede Hoop. Een zeer groot gedeelte dezer overgekomen stukken bestaat uit de origineele brieven van de in die plaatsen gevestigde kantoren aan de bewindhebbers in patria en de copie-briefwisseling tusschen bedoelde administraties en de Hooge Regeering te Batavia. Daarnaast worden aangetroffen copien van resolutien, van dagregisters, van justitieele papieren, van bevolkingslijsten enz. en eenige personalia. Eindelijk werden nog geinventariseerd van de overgekomen stukken de groote collectie van justitieele papieren van Batavia, in afschrift naar patria overgezonden.

Na voltooiing van dezen arbeid werd het origineel exemplaar van de resolutien der Zeventienen, dat aan de kamer Zeeland had behoord, onder handen genomen. Deze registers waren tijdens de verhuizing van het oud koloniaal archief te Amsterdam achtergebleven, maar voor eenigen tijd daarmede weder vereenigd. Ook eenige financieele en andere stukken van de kamer Zeeland werden geinventariseerd, waaronder de correspondentie van den boekhouder met de boekhouders der andere kamers.

De inventariseering van de archieven der kamer Zeeland kon nu als afgedaan beschouwd worden. Thans werd onderzoek ge