derantur, principale jus est de liberis hæredibus instituendis, vel exhæredandis: ne præteritis istis, rumpatur testamentum : namque filio, qui in potestate est præterito, inutile est testamentum. 1. 30. Sancimus non licere penitùs patri vel matri, aut avo vel aviæ, proavo vel proaviæ, suum filium vel filiam vel cæteros liberos præterire, aut exhæredes in suo facere testamento, nec si per quamlibet donationem, vel legatum, vel fideicommissum, vel alium quemcunque modum eis dederit legibus debitam portionem : nisi forsan probabuntur ingrati? et ipsas nominatim ingratitudinis causas parentes suo inseruerint testamento. Nov. 115. Č. 3. Ibidem enumerantur causæ exhæredationis liberorum, quibus alias adjicere non vetitum, si quæ evenerint, ex quibus stare possit exhæredatio. Sancimus non licere liberis parentes suos præterire, aut quolibet modo à rebus propriis in quibus habent testandi licentiam, cos omninò alienare: nisi causas, quas enumeravimus in suis testamentis specialiter nominaverint. Nov. 115. C. 4. Ibidem enumerantur causæ exhæredationis parentum, quibus non iniquè adjiciantur et aliæ si quæ contigerint non rejiciendæ. C. civ. 913,s. 9. Neque professio neque adseveratio nuncupantium filios, qui non sunt, veritati præjudicat. Et quæ ut filiis testamento reliuquuntur, juxtà ea quæ à principibus statuta sunt, non deberi, certi juris est. 1. 5. C. de testam. 10. Uxoris ab ortu testamentum mariti non solvi: posthumo verò præterito, quamvis natus illicò decesserit, non restitui ruptum, juris evidentissimi est. l. 2. C. de post. hæred. inst. Quod dicitur filium natum rumpere testamentum, natum accipe, et si exsecto ventre editus sit. Nam et hic rumpi testamentum, scilicet si nascatur in potestate. Quid tamen si non integrum animal editum sit, cum spiritu tamen : an adhùc testamentum rumpat? et hoc rumpit. l. 12. d. 1. §. 1. ff. de lib. et post. hæred, inst. Quod certatum est apud veteres nos decidimus, cùm igitur qui in ventre portabatur præteritus fuerit, qui si ad lucem fuerit redactus, suus hæres patri existeret, si non alius cum antecederet, et nascendo ruptum testamentum faceret, si posthumus in hunc quidem orbem devolutus est, voce autem non emissâ ab hâc luce subtractus est dubitabatur si is posthumus ruptum facere testamentum posset. Et veterum animi turbati sunt quid de paterno elogio statuendum sit. Cùmque Sebianiani existimabant si vivus natus esset, etsi vocem non emisit, rumpi testamentum : apparetque quod et si mutus fuerat, hoc ipsum faciebat. Eorum etiam nos laudamus sententiam : et sancimus, si vivus perfectè natus esset, licet illicò postquàm in terram cecidit, vel in manibus obstetricis decessit, nihilominùs testamentum rumpit. Hoc tantummodò requirendo, si vivus ad orbem totus processit, ad nullum declinavit monstrum vel prodigium. 1. 3. C. de post. hæred. inst. TITULUS III. De injusto, rupto, irrito facto testamento. 1. Testamentum aut non jure factum dicitur, ubi solemnia juris defuerunt: aut nullius esse momenti, cùm filius qui fuit in patris potestate, præteritus est: aut rumpitur alio testamento ex quo hæres existere poterit: vel agnatione sui hæredis : aut in irritum constituitur, non aditâ hæreditate. l. 1. C. civ. 1001, 1035, 1043. 2. Tunc prius testamentum rumpitur, cùm posterius ritè perfectum est. Nisi fortè posterius vel jure militari sit factum, vel in co scriptus est, qui ab intestato venire potest. Tunc enim et posteriore non perfecto superius rumpitur. I. 2. V. s. qui test fac. poss. 1. 21. §. 3. 3. Si seditio prærupta, factioque cruenta, vel alia justa causa, quam mox præses litteris excusavit, moram non recipiat: non poenæ festinatione, sed præveniendi periculi causâ punire permittitur, deindè scribere. I. 6. §. 9. 4. Posthumus præteritus, vivo testatore natus decessit: licet juris scrupulositate, nimiâque subtilitate testamentum ruptum videatur, attamen si signatum fuerit testamentum, bonorum possessionem secundùm tabulas accipere hæres scriptus potest, remque obtinebit, ut et Divus Hadrianus, et imperator noster rescripserunt: idcircòque legatarii et fideicommissarii habebunt ea quæ sibi relicta sint, securi. l. 12. - De his quæ in testamento delentur, inducuntur, vel inscribuntur. 1. Quæ in testamento legi possunt, ea inconsultò deleta et inducta, nihilominùs valent: consultò non valent. Id verò quod non jussu domini scriptum, inductum, deletumve est, pro nihilo est. l. 1. Quod igitur incautè factum est, pro non facto est, si legi potuit. l. 1. §. I. 2. In re dubiâ benigniorem interpretationem sequi non minùs justius est, quàm tutius. 1. 3. In ambiguis rebus humaniorem sententiam sequi oportet. I. 10. circa finem. ff. de reb. dub. C. civ. 1156, s. 3. De his quæ interleta, sive supràscripta dicis, non ad juris solemnitatem, sed ad fidei pertinent quæstionem, ut appareat, utrùm testatoris voluntate emendationem meruerint, vel ab altero inconsultò deleta sint, an ab aliquo falsò hæc fuerint commissa. l. 12. C. de testam. V. s. qui test. fac. poss. n. 43. TITULUS V. De hæredibus instituendis. -- 1. Solemus dicere media tempora non nocere: ut putà civis romanus hæres scriptus, vivo testatore factus peregrinus, mox civitatem romanam pervenit: media tempora non nocent. 1. 6. §. 2. 2. Hæredes juris successores sunt et si plures restituantur dividi inter eos jus à testatore oportet: quod si non fiat : omnes æqualiter hæredes sunt. 1. 9. §. 12. C. civ. 724. 3. Titius et Seius uter eorum vivet, hæres mihi esto: existimo si uterque vivat ambo hæredes esse: altero mortuo, eum qui supererit ex asse hæredem fore. Quia tacita substitutio inesse vi deatur institutioni. Idque et in legato eodem modo relicto seratus censuit. I. 24. 1. 25. l. 26. C. civ. 898. 4. Illa institutio, quos Titius voluerit, ideò vitiosa est, quòd alieno arbitrio permissa est: nam satis constanter veteres decreverunt, testamentorum jura ipsa per se firma esse oportere, non ex alieno arbitrio pendere. 1. 32. 5. Hæreditas ex die, vel ad diem non rectè datur: sed vitio temporis sublato, manet institutio. 1. 34. Illud quoque quod de legatis vel fideicommissis temporalibus, ut pote irritis à legum conditoribus definitum est, emendare prospeximus: sancientes talem etiam legatorum vel fideicommissorum speciem valere, et firmitatem habere. Cùm enim jam constitutum sit, fieri posse temporales donationes, et contractus, consequens est etiam legata et fideicommissa, quæ ad tempus relicta sunt, ad eamdem similitudinem confirmari : post completum videlicet tempus ad hæredem iisdem legatis, vel fideicommissis remeantibus, necessitatem habente legatario vel fideicommissario cautionem in personam exponere, ut (ei) post transactum tempus, res non culpâ ejus deterior facta restituatur. 1. ult. C. de legat. C. civ. 711, 1015. 6. Ex facto proponebatur quidam duos hæredes scripsisse, unum rerum provincialium, alterum rerum Italicarum : et cùm merces in Italia devehere soleret, pecuniam misisse in provinciam ad merces comparandas quæ comparatæ sunt, vel vivo eo, vel post mortem : nondùm tamen in Italiam devectæ. Quærebatur merces utrùm ad eum pertineant qui rerum Italicarum hæres scriptus erat, an verò ad eum qui provincialium.... Rerum autem Italicarum vel provincialium significatione, quæ res accipiendæ sint, videndum est. Et facit quidem totum voluntas defuncti. Nam quid senserit spectandum est. Verumtamen hoc intelligendum erit, rerum Italicarum significatione eas contineri, quas perpetuò quis ibi habuerit, atque ita disposuit, ut perpetuò haberet. Cæteroquin, si tempore in quo transtulit in alium locum, non ut ibi haberet, sed ut denuò ad pristinum locum revocaret, neque augebit, quò transtulit: neque minuet, undè transtulit.... Quæ res in proposito suggerit ut Italicarum rerum esse credantur hæ res, quas in Italiâ esse testator voluit. Proindè et si pecuniam misit in provinciam ad merces comparandas, et necdùm comparatæ sint, dico pecuniam, quæ idcircò missa est, ut per eam merces in Italiam adveherentur ( in ) Italico patrimonio injungendam : nam et si dedisset in provinciá de pecuniis quas in Italiâ exercebat, ituras et redituras, dicendum est hanc quoque Italici patrimonii esse rationem. Igitur efficere dici, ut merces quoque istæ quæ comparatæ sunt, ut Romam veherentur, sive profectæ sunt eo vivo, sive nondùm, et sive scit, sive ignoravit, ad eum hæredem pertinere: cui Italicæ res sunt adscriptæ. 1. 35. d. 1. §. 3. in princ. et in f. et S. penult. et ult. 7. Si in patre, vel patriâ, vel aliâ simili adsumptione falsum scriptum est, dùm de eo qui demonstratus sit constet, institutio valet. 1. 48. §. ult. C. civ. 1110, 1156, s. 8. In extraneis hæredibus illa observantur, ut sit cum eis testamenti factio. Sive ipsi hæredes instituantur : sive hi qui in potestate eorum sunt. Et id duobus temporibus inspicitur: testamenti facti, ut constiterit institutio, et mortis testatoris, ut effectum habeat. Hoc ampliùs et cùm adibit hæreditatem, esse debet cum eo testamenti factio, sive purè, sive sub conditione hæres institutus sit: nam jus hæredis eo vel maximè temporé inspiciendum est, quo acquirit hæreditatem. Medio autem tempore inter factum testamentum, et mortem testatoris, vel conditionem institutionis existentem, mutatio juris hæredi non nocet: quia ut dixi tria tempora inspicimus. 1. 49, §. 1. V. s. l. 6. §. 2. et 1. de leg. 2. 1. 52. In tempus capiendæ hæreditatis institui hæredem posse benevolentiæ est : veluti Lucius Titius, cùm capere potuerit, hæres esto. Idem et in legato. 1. 62. Si deportati servo fideicommissum fuerit adscriptum, ad fiscum pertinere, dicendum est: nisi si eum deportatus vivo testatore alienaverit, vel fuerit restitutus, tunc enim ad ipsum debebit pertinere. 1. 7. ff. de leg. 3. C. civ. 25, 725, s. 902. 9. Hæreditas plerumquè dividitur in duodecim uncias, quæ assis appellatione continentur, habent autem et hæ partes propria nomina ab unciâ usque ad assem (putà) hæc, sextans, quadrans, triens, quincunx, semis, septunx, bes, dodrans, deunx, dextans, (as.) 1. 50. §. 2. 10. Cùm quis ex institutis, qui cum aliquo conjunctim institutus sit, hæres non est, pars ejus omnibus pro portionibus hæreditariis adcrescit neque refert, primo loco quis institutus, an alicui substitutus hæres sit. l. 59. §. 3. V. 1. l. 63. 1. 2. C. eod. 1. n. 17. l. 53. §. 1. de acquir. vel. om. hær. C. civ. 1044, 1045. 11. Quoties non apparet quis hæres institutus sit, institutio non valet: quippè evenire potest, si testator complures amicos eodem nomine habeat, et ad designationem nominis singulari nomine utatur, nisi ex aliis apertissimis probationibus fuerit revelatum, pro quâ personâ testator senserit. 1. 62. §. 1. V. 1. n. 19. C. civ. 967, 1156. s. 12. Hæredes sine partibus utrùm conjunctim, an separating scribantur, hoc interest: quod si quis ex conjunctis decessit, hoc non ad omnes, sed ad reliquos, qui conjuncti erant, pertinet sin autem ex separatis, ad omnes qui testamento eodem scripti sunt hæredes, portio ejus pertinet. 1. 63. : Si quidam ex hæredibus institutis, vel substitutis permixts sunt, et alii conjunctìm, alii disjunctim nuncupati : tunc siquidem ex conjunctis aliquis deficiat, hoc omnimodo ad solos conjunctos cum suo veniat onere, id est, pro parte hæreditatis quæ ad eos pervenit. Sin autem ex his qui disjunctim scripti sunt, aliquid evanescat: hoc non ad solos disjunctos, sed ad omnes tam conjunctos, quàm etiam disjunctos similiter cum suo onere pro portione hæreditatis perveniat. Hoc ita tam variè, quia conjuncti quidem, propter unitatem sermonis quasi in unum corpus redacti sunt: et partem conjunctorum sibi hæredum quasi suam præoccupant. Disjuncti verò ab ipso testatoris sermone apertissimè sunt discreti, ut suum quidem habent, alienum autem non soli appetant, sed cum omnibus cohæredibus suis accipiant. 1. un. §. 10. C. de caduc. toll. C. civ. 1044, 1045. 13. Captatorias institutiones non eas senatus improbavit, quæ mutuis affectionibus judicia provocaverunt : sed quarum conditio confertur ad secretum alienæ voluntatis. I. 70. 1. 64. ff. de leg. 1. l. 11. C. de test. mil. Illæ autem institutiones captatoriæ non sunt : veluti si ita hæredem quis instituat, quá ex parte Titius me hæredem instituit, ex ea parte Mævius hæres esto, quia in præteritum non in futurum institutio collata est. l. 71. Sed illud quæri potest, an idem servandum sit, quod senatus censuit, etiam si in aliam personam captionem direxerit. Veluti si ita scripserit: Titius, si Mævium tabulis testamenti sui hæredem à se scriptum ostenderit, probaveritque, hæres esto: quod in sententiam senatusconsulti incidere non est dubium. d. l. 71. §. I. V. 1. de leg. 1. l. 64. 14. Clemens patronus testamento caverat ut si sibi filius natus fuisset, hæres esset: si duo filii, ex æquis partibus hæredes essent: si duæ filiæ, similiter: si filiis et filiâ, filio duas partes, filiæ tertiam dederat. Duobus filiis et filiâ natis, quærebatur quemadmodùm in propositâ specie partes faciemus : cùm filii debeant pares, vel etiam singuli duplo plus quàm soror accipere. Quinque igitur partes fieri oportet, ut ex his binas masculi, unam fœmina accipiat. 1. 81. C. civ. 913, s. 15. Pactumeius Androsthenes Pactumeiam Magnam filiam Pactumeii Magni ex asse hæredem instituerat: eique patrem ejus substituerat. Pactumeio Magno occiso, et rumore perlato quasi filiâ quoque ejus mortuâ, mutavit testamentum, Noviumque Rufum hæredem instituit, hâc præfatione: Quia hæredes, quos volui habere mihi continere non potui, Novius Rufus hæres esto. Pactumeia Magna supplicavit imperatores nostros: et cognitione susceptâ, licèt modus institutione contineretur, quia falsus non solet obesse, tamen ex voluntate testantis putavit imperator ei subveniendum igitur pronuntiavit, hæreditatem ad Magnam pertinere. Sed legata ex posteriore testamento cam præstare |