321

VERSLAG

omtrent de Ordening en Inventarisatie van Oude Gemeentearchieven in Noordbrabant over 1893.

(UITGEBRACHT AAN GEDEPUTEERDE STATEN DIER PROVINCIE.)

Edel Groot Achtbare Heeren!

Wederom heb ik de eer U een relaas mijner werkzaamheden en bevindingen ten aanzien van oude gemeentearchieven in deze provincie toe te zenden.

In het afgeloopen jaar werd, gelijk ik bij het opstellen van mijn vorig verslag deed verwachten, de druk van den Bokstelschen inventaris voltooid en kon ik U dezen toezenden. Nog tijdens het drukken kwamen uit een kast ter secretarie een aantal stukken voor den dag, die dienden te worden opgenomen. Aan hetgeen ik in het toen reeds afgedrukte Voorwoord mededeelde omtrent de uit- en omwerking van den oorspronkelijk in 1884 opgemaakten inventaris heb ik dan ook nu nog een en ander toe te voegen. De geheele rubriek E toch (de rekeningen, 276 nummers) is opnieuw, nauwkeuriger en volledig geïnventariseerd. Van rubriek G (Fransch bestuur) is bij de vroeger reeds gevonden en opgenomen nummers 1-13 het oude volgnummer der paketjes thans vermeld en zijn de 22 andere nummers eerst thans ontdekt. De rubrieken H en K, in het Voorwoord bedoeld, zijn nu vereenigd tot één (H) en rubriek I (de letter I was oorspronkelijk overgeslagen) kon eerst onder het drukken worden gevormd tengevolge van het vinden dier stukken en uitneming van n°. 1 uit rubriek E, waar het niet thuis behoorde. Daar ook de Aanvulling dateert na het afdrukken het Voorwoord heb ik eerst hier gelegenheid mijn erkentelijkheid te vertolken aan de bewaarders der daarin opgenomen oude registers van den burgerlijken stand. De burgemeester van St. Michielsgestel, de pastoor van Gemonde, de predikant van Bokstel en Esch en de pastoor-deken van Bokstel ontvingen mij allen even welwillend en verschaften mij de gemakkelijkste gelegenheid om van hunne bescheiden kennis te nemen. Laatstnoemde bracht ze mij zelfs persoonlijk hier.

van

Te Bokstel is men intusschen onder toezicht van den secretaris aan het ordenen gegaan van het nieuw-archief. Het mag der gemeente wel iets waard zijn als die arbeid volbracht wordt. Ik hoop mij bij gelegenheid van de vordering te gaan overtuigen, ook wijl daaruit allicht een verbetering in de plaatsing van het oud-archief zal voortvloeien.

Terwijl de druk van den inventaris van het oud-archief van Schijndel thans welhaast voltooid is en daarmede de terugzending van de nog hier berustende bescheiden dier gemeente zal kunnen geschieden, zal ik nu ook dien van Beek en Donk ter perse kunnen leggen, waarvoor thans het dagelijksch bestuur dier gemeente mijne zorgen inriep. Ik zal vooraf die gemeente nog dienen te bezoeken ter aanvulling, uitwerking en nadere specificatie van den inventaris, vergelijking met de nummers van het archief en opsporing van allicht ook hier nog bij te voegen stukken.

Deurne gaf meer oponthoud dan ik het vorige jaar vermoedde. Ten eerste was er aan de bijna 300 stukken der eerste afdeeling nog veel na te zien en aan te vullen, maar ook de tweede afdeeling bleek mij nog geenszins geheel of volledig te zijn geinventariseerd. Ik kan dan ook gerust zeggen dat de inventaris van Deurne en Liessel van 1893/4 dagteekent, want hij is zoo goed als geheel nieuw opgemaakt. Afdeeling I omvat de nu alle uitvoerig beschreven oorkonden van deze en naburige gemeenten, van den algemeenen arme, de kerk, de schutterijen, ook van particulieren afkomstig; afdeeling II de registratuur en de bundels met gewone ingekomen stukken, secretariewerk, rekeningen, enz. enz. Afdeeling III, vroeger niet geïnventariseerd, bevat de_akten betrekkelijk den burgerlijken stand.

In druk zal de inventaris zeker een vrij lijvig boekdeeltje vormen. Ik hoop spoedig nog een bezoek aan Deurne te brengen ter laatste vergelijking. De, gelijk ik vroeger meldde, reeds lang ondernomen ordening van het nieuwe archief kan intusschen het laatst verscholen geblevene van het oude aan het licht gebracht hebben. Na de opneming c. q. van die vondsten enz. geef ik dan ook dezen inventaris zoodra mogelijk aan den drukker. Van mijne bevindingen doe ik dan een volgend jaar verslag en zend u als gewoonlijk dadelijk na de uitgaaf een exemplaar van het boekje.

Van de voorloopige inventarissen, in 1884 en 1885 opgemaakt, wachten dan nog alleen die van Geldrop en 's Gravemoer (de laatste nog in het bezit van het gemeentebestuur) op hunne uitwerking

en aanvulling, om ze te kunnen doen drukken. Den eerstgenoemde denk ik het volgende jaar onderhanden te nemen en eveneens af te werken als met die van Oosterhout, Heusden, Stiphout, Vechel, Erp, Bokstel, en straks die van Beek & Donk en Deurne & Liessel nu successievelijk geschiedde.

Van het mede in 1884 bezochte Liempde bestaat niet meer dan een zeer onvolledige lijst; en de inventaris van Willemstad zal een tweede aanvulling, misschien ook een omwerking, moeten ondergaan met de later door mij nog gevonden bescheiden, waarover ik vroeger verslag deed.

Van de na 1886 ondernomen inventarisatie is die van het belangrijke oude stadsarchief van Grave thans haar voltooiing · nabij gekomen. Ik heb de aanmerkelijke hoeveelheid tot de eerste afdeeling behoorende stukken van bijzonderen aard, waarvan de beschrijving slechts uitermate langzaam kon vorderen zoolang ik er telkens voor naar de gemeente moest reizen, tijdelijk in bewaring overgenomen. Op mijn bureau heb ik ze nu nader in onderzoek genomen en heb ik dadelijk er mij toe gezet ze, meest alle afzonderlijk, te beschrijven en onder verschillende hoofden te inventariseeren.

Dit werk is rijk aan verrassingen. Zoo vond ik eenige paketten door een vroegeren wethouder aldaar onderzocht en met door hem onderteekende opschriften voorzien, als: Stukken, loopende alle over de zestiende eeuw, met aandacht overzien en zonder belang bevonden", of Correspondentiebrieven en andere stukken loopende over de vijftiende eeuw, zonder belang", en „Stukken loopende alle over de vijftiende eeuw, van geen geschiedkundig belang; de oudheid is hunne eenige waarde". Niettegenstaande die veroordeeling vond ik daarbij belangrijke oude oirvedebrieven, rollen van jaargedingen, indagingen enz.; brieven van hooggeplaatste personen over vredehandel, rantsoeneeringen, waarschuwingen bij dreigend oorlogsgevaar, inroeping van hulp, landsvrede en zoen enz.; stukken over rechten der stad, geschillen over tollen enz.; correspondentie met den hertog van Alva, de aartshertogen, de prinsen van Oranje, graven van Egmond, tal van steden enz., sommige met minuut van antwoord. Verder trof ik zeer oude perkamenten charters, vele met de zegels, aan, o. a. een origineel privilegie van graaf Floris van Holland van 1290; ook tal van zeer gewichtige stukken over tollen. Dan, eenige fraaie rollen met oude dingtalen en costumen, tot een nader onderzoek en vergelijking uitlokkende.

Bovendien vond ik verschillende oude brieven enz. van en

E