genommen. V. Die Verschiedenheit des christlichen Glaubensbekenntnisses schliesst in Zukunft die Königlichen Unterthanen von der Aufnahme in das Bürgerrecht eines Ortes nicht mehr aus. VI. Um eine Ehe mit einer Person, die einer andern christlichen Confession zugethan ist, einzugehen, bedarf es, 5 wenn sonst alle gesetzlichen Erfordernisse vorhanden sind, keiner Dispensation, und bey vorwaltenden Ehehindernissen verificirt die Obrigkeit des Orts, wo die Ehe geschlossen wird, die beiderseitigen Dispensationen. Die Kinder aus diesen Ehen werden, in der Regel, bis zu den Unterscheidungsjahren in der Religion des Vaters erzogen. Es ist jedoch den Eheleuten erlaubt, durch Verträge, eine nach dem Geschlecht der Kinder 10 getheilte Erziehung, oder jede andere Bestimmung dissfalls festzusetzen; nur müssen, wenn der Vater der evangelischen Religion zugethan ist, die Söhne nothwendig auch in dieser Religion erzogen werden 1; jene Verträge sind aber nur dann gültig, wenn sie vor der Obrigkeit des Gatten abgeschlossen werden. Nach erreichten Unterscheidungsjahren steht es den aus solchen Ehen erzeugten Kindern frey, sich nach eigener Wahl zu einer 15 oder der anderen christlichen Kirche zu bekennen. 564. Papst Pius VII. (1800-1823) Bulle,,Sollicitudo omnium", 7. Aug. 1814 Wiederherstellung des Jesuitenordens. BR Continuatio XIII 323 ff. — NIPPOLD, KG II 30 ff.; Kl. Schriften I, Jena 1899, 282 ff.; FRNIELSEN, The History of the Papacy in the XIXth Century, transl. by AJMASON, 20 Lo 1906, I 346 ff.; ZÖCKLER, RE 8, 1900, 774 ff.; ANÜRNBERGER, Ppm. u. KSt. I, Mz 1897, 109 ff.; KSELL, Entwicklung d. kath. K. im 19. Jahrh., L 1898; HEIMBUCHER III 85 ff. § 1. Sollicitudo omnium ecclesiarum humilitati nostrae, meritis licet et viribus impari, Deo sic disponente concredita, nos cogit omnia illa subsidia adhibere, quae in nostra sunt potestate, quaeque a divina providentia nobis misericorditer subministrantur, ut spiritualibus chri25 stiani orbis necessitatibus, quantum quidem diversae multiplicesque temporum locorumque vicissitudines fuerunt, nullo populorum nationum habito discrimine, opportune subveniamus. § 2. Huius nostri pastoralis officii oneri satisfacere cupientes statim ac tunc in vivis agens Franciscus Kareu, et alii saeculares presbyteri a pluribus annis in amplissimo Russia coimperio existentes, et olim addicti societati Iesu a felicis recordationis Clemente XIV. praedecessore 30 nostro suppressae, preces nobis obtulerunt, quibus facultatem sibi fieri supplicabant, ut auctoritate nostra in unum corpus coalescerent, quo facilius iuventuti fidei rudimentis erudiendae et bonis moribus imbuendae ex proprii instituti ratione operam darent, munus praedicationis obirent, confessionibus excipiendis incumberent et alia sacramenta administrarent: eorum precibus eo libentius annuendum nobis esse duximus, quod imperator Paulus I. tunc temporis regnans eosdem 35 presbyteros impense nobis commendavisset humanissimis literis suis die 11. aug. 1800 ad nos datis, quibus singularem suam erga ipsos benevolentiam significans gratum sibi fore declarabat, si catholicorum imperii sui bono societas Iesu auctoritate nostra ibidem constitueretur. § 3. Quapropter nos attento animo perpendentes quam ingentes utilitates in amplississimas illas regiones evangelicis operariis propemodum destitutas, essent proventurae quantumque in40 crementum eiusmodi ecclesiastici viri, quorum probati mores tantis laudum praeconiis commendabantur, assiduo labore, intenso salutis animarum procurandae studio, et indefessa verbi divini praedicatione catholicae religioni essent allaturi; tanti tamque benefici principis votis obsecundare rationi consentaneum existimavimus. Nostris itaque in forma brevis literis datis die 7. mart. 1801 praedicto Francisco Kareu aliisque eius sodalibus in Russiaco imperio degentibus, aut qui 45 aliunde illuc se conferre possent, facultatem concessimus, ut in unum corpus, seu congregationem societatis Iesu coniungi unirique liberum ipsis esset, in una vel pluribus domibus arbitrio superioris, intra fines dumtaxat imperii Russiaci designandis; atque eius congregationis praepositum generalem eundem presbyterum Franciscum Kareu ad nostrum et sedis apostolicae beneplacitum deputavimus cum facultatibus necessariis et opportunis, ut sancti Ignatii de Loyola regulam 50 a fel. rec. Paulo III. praedecessore nostro apostolicis suis constitutionibus approbatam et confirmatam retinerent et sequerentur; atque ut hoc pacto socii in uno religioso coetu congregati iuven 1 Aufgehoben durch Geh. Rats-Erlaß v. 14. März 1817, REYSCHER 371. tuti religioni ac bonis artibus imbuendae operam dare, seminaria et collegia regere; et probantibus ac consentientibus locorum ordinariis confessiones excipere, verbum Dei annuntiare et sacramenta administrare libere possent; et congregationem societatis Iesu sub nostra et apostolicae sedis immediata tutela et subiectione recepimus, et quae ad illam firmandam et communiendam, atque ab abusibus et corruptelis, quae forte irrepsissent, repurgandum visum fuisset in Domino expedire 5 nobis ac successoribus nostris praescribenda et sancienda reservavimus: atque ad hunc effectum constitutionibus apostolicis, statutis, consuetudinibus, privilegiis et indultis quomodolibet in contrarium praemissorum concessis et confirmatis, praesertim literis apostolicis memorati Clementis XIV. praedecessoris nostri incipientibus,,Dominus ac redemptor noster" 1 expresse derogavimus in iis tantum quae contraria essent dictis nostris in forma brevis literis, quarum initium 10 ,,Catholicae" et dumtaxat pro Russiaco imperio elargitis. ་ § 4. Consilia, quae pro imperio Russiaco capienda decrevimus, ad u tri usque Siciliae regnum non ita multo post extendenda censuimus, ad preces carissimi in Christo filii nostri Ferdinandi regis, qui a nobis postulavit ut societas Iesu eo modo quo in praefato imperio stabilita a nobis fuerat, in sua quoque ditione ac statibus stabiliretur, quoniam luctuosissimis illis temporibus 15 ad iuvenes christiana pietate ac timore Domini, qui est initium sapientiae, informandos doctrinaque et scientiis instituendos praecipue in collegiis, scholisque publicis clericorum regularium societatis Iesu opera uti inprimis opportunum sibi arbitrabatur. Nos ex muneris nostri pastoralis debito piis tam illustris principis desideriis, quae ad maiorem Dei gloriam, animarumque salutem, unice spectabant morem gerere exoptantes nostras literas pro Russiaco imperio datas ad utriusque 20 Siciliae regnum extendimus novis in simili forma brevis literis incipientibus,,Per alias" expeditis die 30. iulii 1804. § 5. Pro eiusdem societatis Iesu restitutione unanimi fere totius christiani orbis consensu instantes, urgentesque petitiones a venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis atque ab omnium insignium personarum ordine et coetu 25 quotidie ad nos deferuntur; praesertim postquam fama ubique vulgata est uberri morum fructuum, quos haec societas in memoratis regionibus protulerat; quaeque prolis in dies crescentis faecunda, dominicum agrum latissime ornatura et dilatatura putabatur. § 6. Dispersio ipsa lapidum sanctuarii ob recentes calamitates et vicissitudines, quas deflere 30 potius iuvat, quam in memoriam revocare, fatiscens disciplina regularium ordinum (religionis et ecclesiae catholicae splendor et columen) quibus nunc reparandis cogitationes curaeque nostrae diriguntur, efflagitant, ut tam aequis et communibus votis assensum nostrum praebeamus. Gravissimi enim criminis in conspectu Dei reos nos esse crederemus, si in tantis reipublicae necessitatibus ea salutaria auxilia adhibere negligeremus, quae singulari providentia Deus nobis suppe- 35 ditat, et si nos in Petri navicula assiduis turbinibus agitata et concussa collocati expertes et validos, qui sese nobis offerunt, regimes ad frangendos pelagi naufragium nobis et exitium quovis momento minitantis fluctus respueremus. § 7. Tot ac tantis rationum momentis, tamque gravibus causis animum nostrum moventibus id exequi tandem statuimus, quod in ipso pontificatus nostri exordio vehementer optabamus. Post- 40 quam igitur divinum auxilium ferventibus precibus imploravimus, suffragiis et consiliis plurium venerabilium fratrum nostrorum sanctae Romanae ecclesiae cardinalium auditis, ex certa scientia, deque apostolicae potestatis plenitudine ordinare et statuere decrevimus, uti revera hac nostra perpetuo valitura constitutione ordinamus et statuimus, ut omnes concessiones et facultates a nobis pro Russiaco imperio et utriusque Siciliae regno unice datae, nunc extensae intelligantur 45 et pro extensis habeantur, sicut vere eas extendimus, ad totum nostrum statum ecclesiasticum, aeque ac ad omnes alios status et ditiones. § 8. Quare concedimus et indulgemus dilecto filio presbytero Thaddaeo Borzozowski moderno praeposito generali societatis Iesu, aliisque ab eo legitime deputatis omnes necessarias et opportunas facultates ad nostrum et sedis apostolicae beneplacitum, ut in cunctis praefatis statibus 50 et ditionibus omnes illos, qui in regularem ordinem societatis Iesu admitti et cooptari petent, admittere et cooptare libere ac licite valeant.. concedimus etiam et declaramus, quod pariter iuventuti catholicae religionis rudimentis erudiendae, ac probis moribus instituendae operam dare, nec non seminaria et collegio regere, et consentientibus atque adprobantibus ordinariis locorum in quibus eos degere contigerit, confessiones audire, verbum Dei praedicare et sacramenta 55 administrare libere et licite valeant. 1 oben Nr. 548. § 11. Decernentes praesentes literas, et in eis contenta quaecunque semper ac perpetuo firma, valida et efficacia existere et fore, suosque plenarios et integros effectus sortiri et obtinere, et ab illis ad quos spectat, et pro tempore quandocunque spectabit inviolabiliter observari debere; sicque, et non aliter per quoscunque iudices quavis potestate fungentes iudicari et definiri pariter 5 debere; ac irritum et inane, si secus super his a quoquam quavis auctoritate scienter vel ignoranter contigerit attentari. § 12. Non obstantibus constitutionibus et ordinationibus apostolicis, ac praesertim supra memoratis literis in forma brevis felicis recordationis Clementis XIV. incipientibus,,Dominus ac redemptor noster" sub annulo piscatoris expeditis die 21. iulii a. d. 1773 quibus ad praemissorum 10 effectum expresse ac speciatim intendimus derogare, caeterisque contrariis quibuscunque. Wiener Kongreß 18151: Wiederherstellung des Kirchenstaats. Art. 103: Ch. de Martens, Recueil de traités etc. III, L 1846, 99. MBROSCH, G. d. Kirchenstaats, II, Go 1882, 284 f.; NÜRNBERGER, Ppm u. Kirchenstaat, I 106 f. Les Marches avec Camerino et leurs dépendances, ainsi que le duché de Bénévent 15 et la principauté de Ponte-Corvo, sont rendus au Saint-Siége. Le Saint Siége rentrera en possession des légations de Ravenne, de Bologne et de Ferrare, à l'exception de la partie du Ferrarois située sur la rive gauche du Pô. S. M. J. et R. Apost. et ses successeurs auront droit de garnison dans les places de Ferrare et Commachio. 20 566. Kardinal Consalvis Grundsätze für ein deutsches Konkordat (April 1815) ERuck, Röm. Kurte u. dt. K.frage a. d. Wiener Kongreß, Basel 1917, Anlage Nr. 34, 158. vgl. Nr. 67; MÉMOIRES DU CARD. CONSALVI par Crétineau-Joly, 2 vols2, P 1866; FRNIELSEN, RE 4, 1898, 269 ff.; ELFISCHER, Ca.d. Consalvi, Mz 1899. Principia generalia pro Ecclesia Catholica in Germania sancienda in Congresso Vien 25 nensi tamquam bases pro tractationibus cum S. Sede ineundis. 1. Perfecta libertas Ecclesiae in exercitio jurium suorum et in electione Antistitum a Capitulis peragenda, et a S. Sede confirmanda. 2. Dotatio omnino necessaria sedium Archiepiscopalium et Episcopalium, Capitulorum, Seminariorum, Fabricarum Ecclesiae, Paroeciarum, et saltem aliquorum Mona30 steriorum utriusque sexus, praesertim insignium, in bonis ac redditibus, quorum proprietas et administratio penes Ecclesiam sit. 3. Restitutio bonorum ac reddituum saltem non venditorum, Ecclesiarum, ac Cleri saecularis et Regularis ad perficiendas dotationes de quibus sub numo. 2; et ad providendum convenienti sustentationi vitalitiae eorum qui in praedictis corporationibus locum 35 non habebunt. 4. Provisio Ecclesiarum ad praesens vacantium a Summo Pontifice pro hac prima vice immediate facienda ob actualem deficientiam seu dispersionem Capitulorum. 567. Deutsche Bundesakte vom 8. Juni 1815: Bürgerliche Gleichberechtigung der christlichen Religionsparteien 2. 40 Akten des Wiener Kongresses i. d. Jahren 1814 und 1815, hrsg. v JLKlüber, Erlangen 1815 ff. II 610 f. DERS., Verhandlungen des Wiener Kongresses, 3. Abt., Frk 1 Akten des Wiener Kongresses i. d. J. 1814 u. 1815 hrsg. von JLKLÜBER VI 441 ff. Die,,Protestatio, nomine sanctitatis suae Pii papae VII. et sanctae sedis apostolicae, contra ea omnia, quae in praeiudicium iurium et rationum ecclesiarum Germaniae atque etiam sanctae sedis vel sancita vel manere permissa sunt in congressu Vindobonensi" des Kardinals Consalvi, Wien, 14. Juni 1815; bestätigt durch die Allokution Pius VII. v. 4. Sept. 1815: KLÜBER, Akten IV 313 f. 2 Konstitution des Königreichs Westfalen vom 7. Dezember 1807, Le Moniteur Westphalien Nr. 1, Kassel 29. Décembre 1807, p. 2: Titre IV, Art. 10. Le royaume de Westphalie sera régi par des constitutions, qui consacrent l'égalité de tous les sujets devant la loi, et le libre exercice des cultes. 1816; MEJER, Röm. Frage I 446 ff.; HFÜRSTENAU, Grundrecht der Religionsfreiheit nach seiner geschichtl. Entwickelung in Deutschland, L 1891, 97–119; RIEKER 344 ff.; BRÜCK I, 288 ff.; Art. 7. Wo es auf Annahme oder Abänderung der Grundgesetze, auf organische Bundeseinrichtungen, auf iura singulorum oder Religions-Angelegenheiten ankommt, s kann, weder in der engeren Versammlung noch im Pleno, ein Beschluß durch Stimmenmehrheit gefaßt werden. Art. 16. Die Verschiedenheit der christlichen Religionsparteien kann in den Ländern und Gebieten des deutschen Bundes keinen Unterschied in dem Genusse der bürgerlichen und politischen Rechte begründen 1. Papst Pius VII. (1800-1823). ZÖPFFEL-BENRATH, RE 15, 1904, 451 ff.; 24, 1913, 328; HERGENRÖTHER, KG III 721 ff.; ARTAUD DEMONTOR, Hist. du pape Pie VII, 3 Bde., P 1839; CWUNDERLICH, Pontifikat Pius VII. i. d. Beurteilung d. dt. Mitwelt, L 1913 (D); RUCK, Röm. Kurie u. dt. K.frage 10 ff. 568. 1. Pius VII. Breve,,Postremis litteris", 4. Juni 1816: Verdammung der Bibelgesellschaften. 10 15 An EB Ignatius Raczynski v. Gnesen: Acta s. sedis IX 580 ff.; Magazin f. d. neueste G. d. prot. Miss.- u. Bibelgesellschaften II, Basel 1817, 3. H. 399; MALOU, Lesen d. Bibel II 518 ff.; RÖNNECKE, Stellung d. röm K. z. Studium u. z. Verbreitung d. Bibel, L 1910. 20 Adressat hatte, zugleich im Namen der übrigen polnischen Bischöfe, über,,die sogenannten Bibelgesellschaften" an den hl. Stuhl berichtet und um Verhaltungsmaßregeln gebeten. Ihm antwortet der Papst: Horruimus sane vaferrimum inventum, quo vel ipsa religionis fundamenta labefactantur, adhibitisque in consilium pro rei gravitate venerabilibus fratribus nostris s. r. e. cardina- 25 libus, quaenam pontificiae nostrae auctoritatis remedia ad eam pestem, quoad fieri possit, cu randam delendam que opportuniora futura sint, omni adhibito studio et sollicitudine deliberavimus. Interea gratulamur tibi, venerabilis frater, teque, ut par est, etiam atque etiam in Domino commendamus, quod in tanto rei christianae discrimine singularem zelum exercueris eamque fidei la bem gravissimumque 30 animarum periculum sedi huic apostolicae denuntiaveris... Interest quippe summopere communis salutis, omni ope et opera conspirare ad ea propulsanda, quae in sanctissimae religionis nostrae perniciem ab eius hostibus parantur; et proinde episcopalis muneris est, nefarii inprimis consilii malitiam ad oculos, quod iam egregie praestas, fidelium ponere. (Es folgt der Hin- 35 weis auf Nr. 2, 3, 4 der Regeln des Index und den Beschluß der Indexcongregation v. 13. Juni 17572) 569. 2. Pius VII. Breve,,Magno et acerbo", 3. Sept. 1816: Bibelübersetzungen. An EB Stanislaus Siestrzencewicz v. Mohilew: Acta s. sedis IX 582 ff. MEJER, Pro paganda I, 458. Magno et acerbo dolore confecti sumus ubi accepimus exitiosum consilium haud ita primum susceptum, quo sacratissimi bibliorum libri novis. 1 cf. oben Nr. 562. 2 Dekret der congregatio indicis v. 13. Juni 1757: Quod si huiusmodi bibliorum versiones vulgari lingua fuerint ab apostolica sede approbatae aut editae cum annotationibus desumptis ex sanctis ecclesiae patribus vel ex doctis catholicisque viris, conceduntur. Dieses Dekret wurde in dem Index Benedikt XIV. der IV. Regel des sog. Trienter Index, vgl. oben Nr. 481, hinzugefügt; vgl. REUSCH, Index II 850. 40 ac praeter saluberrimas ecclesiae regulas editis interpretationibus, iisque callide in pravos sensus contortis vernacula qualibet lingua passim pervul gantur. Namque ab aliqua iam ex perlatis ad nos huiusmodi versionibus animadvertimus eam in purioris doctrinae sanctitatem parari perniciem, ut facile fideles ex iis 5 fontibus lethale ebibant venenum ex quibus haurire debuissent aquas sapientiae salutaris. At longe etiam gravior nos moeror invasit, cum litteras quasdam fraternitatis tuae nomine inscriptas perlegimus, quibus populo tuae curae concredito hortator aderas et auctor, ut recentiores hasce bibliorum versiones sibi compararet vel oblatas animo reciperet lubenti, easque assiduo intentoque studio pervolutaret. Nihil certo nobis ad dolorem acerbius. 10 accidere poterat, quam te conspicere lapidem factum offensionis, qui positus eras ut iustitiae semitas caeteris commonstrares. 570. 3. Pius VII. Konkordat mit König Maximilian Joseph von Baiern vom 5. Junt 1817. BR Continuatio XIV 314 ff. In Bayern publiziert am 22. Juli 1818 als Anhang zu § 103 15 des Ediktes üb. d. äuß. R.verhältnisse d. Kgreichs Bayern in Bzhg. a. Religion u. kirchl. Gesellschaften in d. Beilage II zu Tit. IV § 9 der Verfassungsurkunde, lat. u. deutsch: Deutsche St.grundgesetze hrsg. v. KBINDING, H. 5, L 1896, 202–222. MEJER, Röm. Frage I 242 II 1; (ACHÖFLER), Conkordat u. Constitutionseid d. Katholiken in Bayern, Augsb. 1847; HVSICHERER, St. u. K. in Bayern, 1779-1821, M 1874; Brück 1257 ff. II 24 ff. 149 ff.; 20 OMEJER-CMIRBT, Konkordate, RE 10, 1901, 716; System. Zusammenstellung d. Vhdlgn. d. bayer. Episkopats m. d. bayer. St.regierung v. 1850-1889 üb. d. Vollzug des Konkordats, Fr 1905; KAGEIGER, Bayer. Konk. v. 5. Juni 1817, R 1917. art. 1. Religio catholica apostolica Romana in toto Bavariae regno terrisque ei subiectis sarta tecta conservabitur cum iis iuribus, et praerogativis, quibus frui debet ex Dei ordi25 natione, et canonicis sanctionibus. (art. 2-4 Circumscription der Bistümer und Dotation: München-Freising 20 000 fl., Bamberg 15 000 fl., Augsburg, Regensburg, Würzburg je 10 000 fl., Passau, Eichstädt, Speyer je 8 000 fl.; art. 5. Gründung von Seminarien und Schulaufsicht.) art. 8. Kirchengut. art. 9. Königl. Ernennung der Erzbischöfe und Bischöfe. art. 12. Kompetenzen der Bischöfe: a) freie Ernennung der Vikare, Räte 30 und Gehülfen; b) Freiheit in Erteilung oder Versagung der ordines; c) Gerichtsbarkeit in bezug auf causae ecclesiasticae und besonders causae matrimoniales; d) Disciplinargerichtsbarkeit über den Klerus; e) freier Verkehr mit Klerus und Volk ihres Sprengels wie mit dem hl. Stuhl; f) Errichtung, Teilung und Vereinigung von Pfarreien; g) Ausschreibung öffentlicher Gebete und Fürsorge für den Gebrauch der lateinischen Sprache 35 im Gottesdienst. art. 13. Staatliches Vorgehen gegen die von den Bischöfen als glaubensund sittenverderblich denunzierten Bücher. art. 14. Staatlicher Schutz für die catholica religio eiusque ritus vel liturgia gegen Verunglimpfung und Zusicherung besonders ehrerbietiger Behandlung des Klerus seitens aller Staatsbeamten. art. 15. Der bischöfliche Treueid. art. 16. Per praesentem conventionem leges, ordinationes et decreta in 40 Bavaria hucusque lata, in quantum illi adversantur, abrogata habebuntur. art. 17. Caetera, quae ad res et personas ecclesiasticas spectant, quorum nulla in his articulis expressa facta est mentio, dirigentur omnia et administrabuntur iuxta doctrinam ecclesiae, eiusque vigentem et approbatam disciplinam. art. 18. Maiestas sua regia spondet, nihil unquam se, successoresque suos, quavis de causa, articulis huius conventionis addi45 turos, neque in iis quidquam immutaturos, vel eosdem declaraturos esse absque sedis apostolicae auctoritate et cooperatione. |