Page images
PDF
EPUB

VII

Bibl. nat., lat. 1208, fo 56 v°, et 57.

« In capite jejunii, capitulum ad nocturnos Convertimini ad me. Post sextam, cum exierit conventus ab oratorio ad secundum...., ebdomadarius majoris misse benedicat cineres aqua; non pulsatur parvo signo, ut solet; sed, facto intervallo, sonet sacrista majus signum, finitisque locutionibus, statim discalciant se ubi sedent, preter sacerdos et dyaconus et subdyaconus, et per ablutorium veniant in choro. Ibi, terminata oratione, incipit puer ant. Exurge Domine, versis vultibus ad altare. Tunc sonent duo signa ad missam. Cum autem finita fuerit antiph., quiescant et signa, deinde dicat sacerdos versum Ostende nobis, Kyrie III, Pater noster, Et ne nos, psalm. Deus misereatur, ỳ. Et veniat, Dominus vobiscum, oratio Exaudi Domine supplicum. Hac die, totum de communi XL. Post collectam, duo sacerdotes ebdomadarii assumant stolas et cineres, et duo dyaconi ebdomadarii pelvim cum aqua benedicta. Tunc cantor incipit ant. Immutemur, et aliam Juxta vestibulum; sacerdotes mittant cineres super capita fratrum dicentes Memento homo, et dyaconi aspergant singulos aqua. Sacerdos ebdomadarius majoris misse primum dabit abbati, deinde ceteris ex parte ejus; similiter et alius sacerdos dat priori, deinde ceteris ex parte ejus. Postea sacerdos ebdomadarius dabit dyacono suo, et sic alius suo; deinde sacerdos ebdomadarius dabit socio suo, ablata prius stola ab illo; tunc abbas, assumpta stola, dabit sacerdoti ebdomadario; si defuerit, socio socius. Si minor fuerit conventus unus sacerdos sufficiat. Postea egrediantur ad processionem, cantor incipiens ant. Exaudi nos, Veni propicius; hac die tantum aqua et crux feruntur ad processionem 2. Redeuntibus ad claustrum, duo primi dicant letaniam; ad missam dicantur Fleetamus genua et Humiliate capita; prefatio Qui corporali, et tractus Domine non secundum dicitur, et processio fit nudis pedibus. Et si festum sit XII lect., post missam sonet nona, et terminata oratione, eant se omnes calciare, et statim revertantur in choro, non tamen per ablutorium; sic cantent nonam.

« Feria secunda XLe, cantor deferat libros in capitulo ante missam et ponat super extensum tapetum; quecumque sit dies festi,

'Les enfants ou oblats étaient nombreux au Bec, comme dans tous les grands monastères.

* Sur cette procession du mercredi des Cendres, voir Decreta Lanfranci, édit. Giles, 1, 97; D. Martène, De antiq. mon. ritibus, lib. III, cap. 1x, p. 335 et 336.

[merged small][ocr errors]

lectio non in capitulo legitur, et fit sermo de regula sancti Benedicti que competit illi diei, scilicet de observatione XL°, et non pronuntietur evangelium licet sit festum XII lect. Tunc pronuntietur commemoratio omnium fidelium, et a quolibet sacerdote dicetur una missa, et ab aliis septem psalmi, et ab aliis L Pater noster. Ipsa die, fit sermo in capitulo a presidente de institution epsalmorum prostratorum, et abstinentia ciborum, feria IIII et VI; postea loquuntur de ordine; deinde presidens de offensis suis in subditos, et subditorum in se loquatur. Tunc omnes in terra veniam accipiant, et facta absolutione omni sine Confiteor, cantor legat tabulam librorum ut sciatur qui et quot sint, et post dividat cum socio libros, et scribat eos qui acceperint 3. »

<< De processione feria IIII et VIa. Quum debeant facere processionem nudis pedibus feria IIII* et VIa post sextam, dicitur Deus auribus; postea vadunt in claustrum legere. Post nonam rursum vadant in claustrum sedere, sed non accipiunt libros, nec armaria aperiuntur; quare statim postquam sederint, sonet secretarius signum et discalcient se ubi sedent, deinde per ablutorium veniant in claustro. Si vero discalciari non debent, post psalmos prostratos incipit puer ant. Exurge Domine; tunc non dicitur Deus auribus. Post sextam ferie quarte, dicitur psalmus Deus misereatur, feria sexta, Deus in adjutorium *.

1

« De primo sabbato XL 5. Primo sabbato XL, post psalmos pros

<< Psalmi prostrati, id est septem poenitentiales. » Decreta Lanfranci, I, 99.

2

<< In Rituali Beccensis monasterii praescribitur ut praesidens absolvat omnes tam vivos quam defunctos qui circa libros laboraverunt, seu scripserunt, vel dederunt. » D. Martène, De antiq. mon. ritibus, lib. III. cap. xi, p. 351.

3 Bibl. nat., lat. 1208, fo 57 vo. « Feria secunda..., priusquam fratres intrent capitulum, custos librorum debet habere congregatos libros in capitulo super tapetum extensum, praeter eos qui, praeterito anno, ad legendum dati sunt; illos enim intrantes capitulum ferre debent, quisque suum in manu sua; de qua re praemoniti esse debent a praedicto librorum custode in capitulo praecedentis diei. Legatur sententia regulae sancti Benedicti de observantia XL. Facto igitur ex eo sermone, praedictus librorum custos legat breve, qualiter praeterito anno fratres habuerunt libros. Cum vero audierit unusquisque nomen suum pronunciari, reddat librum qui ad legendum sibi alio anno fuerat commendatus. Et qui cognoverit se non perlegisse librum quem recepit, prostratus culpam dicat et indulgentiam petat. Iterum praedictus librorum custos unicuique fratri alium librum tribuat ad legendum; distributis per ordinem libris, praefatus librorum custos in eodem capitulo imbreviet nomina librorum et eos recipientium. » Decreta Lanfranci, I, 98. Bibl. nat., lat. 1208, fo 57 vo.

Le samedi des Quatre-Temps du Carême. Sur la solennité donnée à ce jour, voir D. Martène, De ant. mon. rit., lib. III, cap. xi, p. 352.

tratos none statim revestiant se omnes qui habent aliquod officium ad missam cum ministris altaris; si forte festum XII lectionum fierit, post psalmos familiares none revestiant. Cum vero parati fuerint, sonet classicum, ingrediantur cum cappa; non tamen cortina retrahitur 2, due forme educuntur. Ad omnes collectas dicitur Flectamus genua, usque ad eam que est ante epistolam. Tunc primum dicatur Dominus vobiscum sine Flectamus genua, quare lectio apostoli recitabitur; ubi lectiones leguntur ibi cantatur benedictio; tractus vero inter cortinam et altare, ante analogium quod ibi ponetur. Post benedictionem ad offertorium non primi versus dicuntur; in fine misse non dicitur Humiliate capita vestra; ad signum versus, educantur forme, cortina retrahitur, et dicta missa, terminetur oratione ad vesperas 3. >>

Suivent les rubriques de l'office de none, et des fêtes à douze lecons.

De benedictione hospitum in XL. Per totam XL et omni tempore ad vesperas, non datur benedictio eundi hospitibus. Item privatis diebus in XL, ad missam matutinalem stantes (sunt) sacerdos et dyaconi; alii vero ministri altaris prostrati ad genua dicant psalmos prostratos . »

VIII

Bibl, nat., lat. 1208, f 59.

De processione in ramis palmarum. Mane ante processionem, mittat secretarius feretrum, cum laterna intus lumine ardente, ad locum ubi processio ibit, in quo reponet honeste Corpus Domi

1 Psalmi familiares, psaumes que l'on récitait après les petites Heures. (Lanfranci Decreta, 1, 87; D. Martène, De ant. mon rit., lib. 1, cap. iv. p. 51, et cap. VIII, p. 85.)

* C'était un usage déjà très ancien et général de suspendre entre le chœur et le sanctuaire un voile qui cachait aux regards le celebrant et ses ministres. « Dominica prima XLmac, post completorium, suspendatur cortina inter chorum et altare. » Lanfranci Decreta, 1, 98; D. Martene. De ant. mon. rit. lib. III, cap. x, p. 337. Les statuts de Lanfranc ajoutent : « Feria secunda, ante tertiam, debent esse coopertae, crux, coronae, capsae, textus qui imagines deforis habent. Lanfranci Decreta, 1, 98.

Bibl. nat.. lat. 1208, fo 58. Bibl. nat., lat. 1208, fo 58 vo. Le sacristain.

[ocr errors]

ni cum reliquiis . Post terciam, dum psalmi familiares dicuntur exeat primus dyaconus, non ille qui lecturus passionem, sed alius; induat stolam et manipulum. Finitis psalmis familiaribus, adoleat incensum et intret, conversis candelabra et thuribula ferentibus; dyaconus ferat textum; secretarius habeat analogium paratum ante altare, palma et frondibus coram positis. Cumque venerit dyaconus ante analogium, legat evangelium Turba multa, sine ante et retro 2. Quo lecto, faciat ante et retro, et eat solus in vestiario, conversis ibi remanentibus cum thuribulis et candelabris, depositaque stola et manipulo, revertatur in chorum. Item, abbas in cappa, stola et manipulo, vel prior aut sacerdos cum alba, stola, et manipulo tantum, benedicat palmas et frondes, incenset, et aqua benedicta aspergat. Que dum dividuntur, incipit cantor ant. Pueri hebreorum. Deinde famuli, sumentes vexilla 3, per ecclesiam exeant foras; subdyaconus ferat textum sine manipulo, conversi aquam benedictam, crucem discoopertam, candelabra, thuribula, et exeant per claustrum in circuitu, quia processio non fit per claustrum sicut fiebat antiquitus. Sequuntur pueri, dein juniores, dein priores (seniores). Ad egressum sonet classicum; in egressu chori incipit cantor ant. Ante sex dies pasche, dein R. Dominus Ihesus, Cogitaverunt, Cum audissent, et de antiphonis, si opus fuerit. Cum autem locum stationis venerint, stent fratres ordinate, sicut in choro solent, vertantque vultus suos ad fere

Le portement du Saint-Sacrement à la procession des Rameaux prescrit par les statuts de Lanfranc, ne parait guère avoir été en usage qu'au Bec et à Lyre. (D. Martène, De ant, mon, ritibus, lib. III, cap. xi, p. 363.) Dans d'autres monastères, principalement en Allemagne, on transportait à l'avance des reliquaires et des châsses: «Mane in palmis, custodes praeparent diligenter quoddam portatorium, in modum feretri, in quo reponantur parvae capsae, sive textus evangeliorum, desuper quoque appendantur philacteria, sive buxae reliquiarum; ferant autem illud latenter, ante horam primam ad ecclesiam ad locum quo procedere debent, et cruces et candelabra et thuribulum, et aquam benedictam, et textum evangelii, et albos flores, palmas et omnia quae processioni illi conveniunt. » M. S. Germaniae consuetudines, cité par D. Martène, De antiq. mon. ritibus, lib. III, cap. xп, p. 362. * Salut ou inclination faite des deux côtés.

3 Vexilla, croix de procession ornées de bannières. A Fleury-surLoire, on portait un dragon emmanché à une hampe : « Praeeunt vexilla et draco, deinde omnes cruces et capsa sancti Mauri a duobus albatis sacerdotibus, a subdiacono unus textus et duo candelabra a duobus pueris; deinde novitii, et ceteri sicut sunt in ordine ad ultimum domnus abbas cum cappa rubea et virga pastorali. » D. Martène, De ant. mon. ritibus, lib. III. cap. xi, p. 363. Ce dragon, que l'on portait ainsi en procession, était une figure du démon vaincu par le Redempteur. A Rouen, on portait deux dragons à la procession des Rogations. (Farin, Histoire de la ville de Rouen, 1710, t. II, p. 80.)

trum. De junioribus V vel VI stent ante feretrum, et dicant ant. Osanna filio David, prius genua flectentes, et cum ipsis item juniores. Item juniores ant. Dignus es Domine, flectis genibus; quam dum repetit conventus, similiter omnes flectant genua sicut prius. Finita antiphona Dignus es Domine, incipit cantor ant. Ave rex noster; tunc latoribus feretri per medium chori1 remeantibus, flectent omnes genua, ferentesque feretrum cantant predictam antiphonam, et reliquas si oportet. Cum iterum pervenerint ad locum stationis, stent ordinate, et sex, vel quot cantor voluerit, eant intra jannas vel locum ad hoc ydoneum 2 et cantent y. Gloria laus et reliqui qui secuntur; solus. Gloria laus repetatur a conventu. Quibus finitis, incipiet cantor R. Ingrediente Domino, et item faciant stationem ante portas monasterii, ibique cantent ant. Collegerunt ante feretrum; IIIIor vel V monachi dicant y. Unus ez ipsis; chorus repetat Ne forte. Tunc imponat cantor ant. Principes sacerdotum, et omnes in ecclesiam (ingrediantur) faciantque stationem ante crucifixum; tunc crucifixus discooperiatur, et flectent omnes genua. Finita antiphona, incipit cantor Circundederunt me; ante altare crucifixi dicatur y. Quoniam tribulatio a quatuor senioribus, chorus repetat Sed tu Domine. Tunc abbas incipit ant. Multa turba, et ingrediantur chorum. Sonent omnia signa et fiat sermo ad populum; quo finito, mox celebratur missa 3. >>

Lorsque le temps était mauvais, la procession se faisait sous le cloître. « Si tempus non sinit ut exeant foras, per claustrum ingrediantur monasterium. Prima ant. ut ad aliam processionem Ante sex dies; si opus fuerit, Dominus Ihesus. Item, unus sacerdos cappa indutus eam precedat, et afferens capsam unam ante paratam cum Corpore Christi, stet ante crucifixum, verso vultu ad populum. Tunc ante illum cantantur ant. Osanna et Dignus es Domine primum, et post finem accipiant cantores veniam ad utramque antiphonam, conventus vero ad reiteratum tantum. Tunc illis recedentibus cantor incipit ant. Ave rex noster, et discooperiatur crucifixus, et capiant omnes veniam. Postea cantant versum Gloria laus intus, ubi visum non fuerit; dein inchoatur ant. Collegerunt et dicitur versus Unus autem. Quo dicto, ad introitum incipitur ab abbate ant. Principes sacerdotum, sine sonitu signorum; qua

Les religieux se tenaient sur deux rangs comme au chœur.

* Le verset Gloria laus était chanté par des enfants de chœur, ordinairement placés dans un lieu élevé, dans une haute galerie au-dessus du portail de l'église. A Lisieux, cette galerie, appelée le Glorialas (Gloria laus), se trouve au-dessus de la fenêtre centrale, entre les deux tours de la cathédrale de Saint-Pierre.

3 Bibl. nat., lat. 1208. fo 59 et 59 vo.

On rentrait dans l'église par la porte du cloître.

« PreviousContinue »