Pactes & Conditions auxquelles Gothard Kettler, Maitre de l'Ordre Teutonique, foumit la Livonie. & la Courlande au Royaume de Pologne, concluës à Wilna le 28. Nov. 1561. Sigifmundus Auguftus Dei gratiâ Rex Po

loniæ, Magnus Dux Lithuania, Ruffiæ, Pruffiæ, Maffovia, Samogitia Livoniæque Dominus & Hæres; Significamus præfentibus litteris noftris univerfis & fingulis, quorum intereft, cum terra Livoniæ nobis ex parte magni Ducatûs noftri Lithuaniæ & vicinitate, & multis partim antiquis partim novis pactis & fœderibus devincta & confociata jam ab aliquot annis immaniffimi hoftis Mofchi crudelibus armis, incendiis & vaftationibus propemodum funditus everfa ac defolata effet, ita ut extrema quæque illi imminirent, nec quidquam certius effet quam quod ad primam quamque incurfionem illius præpotentis hoftis illud quod reliquum, tam in Diæcefi Rigenfi quam in terris Magiftri Ordinis Teutonici fuerat, fimilibus cladibus exfcinderetur & in duriffimam fervitutem hoftilem veniret, quemadmodum jam magna pars propter multarum civitatum, arcium, propugnaculorum amiffionem venerat, & ob maximam in omnes partes depopulationem vaftitatemque ferro atque igni in eâ allatam & propter quotidianas incurfiones magnumque hoftis ad ejus reliquias occupandas apparatum ad eam anguf tiam & difficultatem Ordines illius redacti ef

fent, ut nequaquam opibus viribufque propriis ftatum fuum defendere atque à ferâ fervitute & crudelitate hoftilii tueri ac vindicare poffent.

Ideo Illuftriffimus & Magnificus Dominus Gotthardus Equeftris Ordinis Teutonici in Livonia Magifter, Nobilitas, Civitates, Statufque & Ordines illius univerfi, dum & omnia domeftica confilia fua convulfa, & fe ab aliorum præfidiis præfertim Sacræ Cæfareæ Majeftatis & Statuum Romani Imperii deftitutos animadverterent, à vicino etiam Rege Sueciæ terra marique peterentur, tam fuo quàm civitatum aliorumque Ordinum Livo niæ crebris internunciis & litteris præfentem calamitatem & graviffimum periculum nobis expofuiffent, multifque precibus opem & auxilium noftrum imploraffent.

Nos & commiferatione afflictiffimæ Provinciæ & amore totius Reipublice addu&ti, ne & barbarus hoftis latius pro fuâ libidine in populo graffaretur, dedimus negotium Illuftriffimo Principi Domino Nicolao Radziwil, Duci in Olika, Nifchewiz, Palatino Vilnenfi &c. ut iterum in Livoniam properaret, & primo quoque Rigam peteret, ibique tam cum ipfo Magiftro quam cum illius Ordinibus ac Civitatibus de memorata Provinciæ defenfioInis ratione tractaret. Cumque in illis Tractatibus ab omnibus perfpiceretur, nifi communibus viribus tum Polonorum quàm Lithuanorum defenfio fufcipiatur, non poffe potentiam hoftilem reprimi, Polonorum verò auxilia, nifi deditio quoque ad Regnum Poloniæ, non folum ad magnum Ducatum Lithuaniæ fiat, nequaquam adduci poffe. Tan

dem

dem ad hunc extremum cafum, it ut fit in rebus defperatis & præfenti periculo expofitis deventum eft, ut in faciendâ deditione ftatuerent, eoque nomine communis profectio tam ab ipfo Principe prænominato quàm ab Ordinum ac Civitatum Nunciis ad hos fufciperetur. Sed quia prædicto Principe aliorumque Ordinum ac Civitatum nunciis ad nos Vilnam venientibus & fubjectionem certis conditionibus nobis, Regno Poloniæ, Magno Ducatui Lithuania, Ruffiæ, Pruffie, Maffoviæ Samogitiæque cæterifque ditionibus noftris, profitentibus, Senatus Poloniæ copiam tunc non habebamus, fine quo fubjectio ipfa ex parte Regni ritèque atque commodè peragi non poffit, neceffariò hujus rei tractationem in noftram in Poloniam profectionem ex parte Regni rejicere nos oportuit.

Ne verò interea, dum hæc ad Senatores & Ordines Regni noftri perferuntur atque ibi ab iifdem omnibus approbantur, multis modis afflicta Livonia, vel in fpe dubiâ vel ancipiti ftatu rerum fuarum, vel etiam ope destituta & extremæ depopulationi hoftili expofita relinquatur, indeque mutatâ voluntate, vel fervitutem tyrannicam, vel alias quantumvis iniquas conditiones fubire cogatur, fed ut & illi de indubitatâ ope & præfidio noftro, nos viciffim de conftanti fide & voluntate eorum certi fimus: Ita tandem poft varios mul tofque Tractatus hoc tempore inter nos & prædi&tum Principem aliorumque Ordinum ac Civitatum nuncios conventum eft, ut ipfa Livonia ex nunc nobis, ut Regi Poloniæ, magno Duci Lithuania, Ruffiæ, Pruffiæ, Maffovia, Samogitiæ, Domino ac Hæredi fubjecta

jecta fit & maneat, dum certi aliquid de approbatione Procerum Regni retulerimus. Quandoquidem verò hoc negotium ad Regni conventum proximè in Maffoviâ futurum, & ad Status & Ordines Regni rejecimus; In eo quidem conventu fan&tè promifimus & auctoritate harum litterarum promittimus, ut à Senatoribus cæterifque Ordinibus Regni noftri in Polonia, profeffa fubjectio tam Principis prædicti quàm fubjectorum fuorum in commune feu conjun&tim cum Regno Polonia, Ducatu Lithuaniæ & cæteris Dominiis recipiatur & approbetur, juxta Tractatus hîc nobifcum initos, utque interea Livonia à nobis totis viribus Regni magni Dncatûs Lithuania cum adjun&tis omnibus Ditionibus noftris, tum adverfus Mofchos quàm adverfus omnes alios, hoftili aliquid illi molientes defendatur & propuguetur, & civitates arcefque amiffæ armis repetantur. Si verò præter fpem noftram status Regni noftri Poloniæ in fubjectionem iftam confentire & ita Livoniam conjunctis viribus, prout conditiones prænominatæ ferunt, defendere nollent, & Livonia à folis Proceribus Lithuaniæ ad modum præfcriptum defenfa fuerit, ex tunc prout & nunc magno huic Lithuaniæ Ducatui incorporata, illique unica effe cenfeatur.

ARTICULUS PRIMUS.

Cùm autem in conditionibus Subjectionis illud inter cætera contineatur, quod tam prædictus Princeps quàm fubditi & civitates fibi à nobis caveri poftularint, ne deditio & fubjectio illa quam nobis ut Regi Poloniæ, magno

Duci Lithuania, aliarumque Ditionum noftra extremis cafibus & periculis adducti obtulerant, apud Cæfaream Majeftatem aliofque Imperii Ordines Germaniæ illis damno & fraudi fit: bonâ fide fpondemus & recipimus, Nos interea, donec cum Senatoribus quoque Regni de Livonia in fidem & fubjectionem recipienda acturi fumus, omnem curam & diligentiam adhibituros, ut vel per internuncios, vel per litteras noftras Cæfareæ Majeftatis aliorumque Imperii Ordinum, imprimis vero Magiftri Ordinis Teutonici per Germaniam animi & voluntates ad probandam hujus facti neceffitatem, inducantur & flectantur. Quod fi id planè confici non poterit, huc tamen totis viribus incumbemus, ne vel Princeps vel fubditi ullum detrimentum, tam in honore & famâ quàm in bonis & forrunis ex hac neceffariâ deditione patiantur, nec ullam Imperii profcriptionem aliave gravamina hoc nomine incurrant, vel fi incurrerint, nos tamen providebimus ne hoc cuique publicè & privatim fraudi fit.

II. Dedimus præterea fidem, ficut & præfentibus litteris fan&tè damus, recipimus atque promittimus, nos tam Principi ipfi quàm civitatibus aliis vel fubditis fuis, cujufcunque ordinis vel ftatûs fuerint, liberum ufum Religionis cultufque divini & receptorum rituum fecundùm Auguftanam Confeffionem in fuis Ecclefiis totiufque rei Ecclefiafticæ integram adminiftrationem, ficut eam hactenus habuerunt, liberè permiffuros, nec in ea ullam mutationem facturos, neque ut ab aliis fiat permiffuros.

III. Omnia etiam eorum jura, beneficia, privi