C. Aangekochte stukken.

I. ARCHIEFSTUKKEN.

Op een auctie werd een register aangekocht van de Ned. Herv. gemeente te Breda, bevattende namen van lidmaten die met attestatie van daar vertrokken. De afgiften der attestaties zijn doorloopend gedagteekend van 27 juli 1642 tot 10 januari 1679.

Gelijktijdig werd een verzameling oude ordinantiën verkregen, blijkbaar uit Breda herkomstig. In den inventaris van het oudarchief dier gemeente toch, opgemaakt door J. H. Hingman (Breda 1884/6), komt aan het slot een verzameling HSS., recueils van ordinantiën, privilegiën enz. voor, meerendeels afkomstig van den griffier mr. Adr. Havermans. Ook het nu verkregen recueil is althans goeddeels stellig van hem afkomstig, en vervat in een lossen perkamenten boekband met het opschrift in dorso: Juridica P. Ik laat de inhoudsopgaaf hier volgen. Behoudens waar het tegendeel in die opgaaf wordt vermeld, zijn het alle simpele kopieën uit de 17de eeuw.

Breda.

1. Stukken betreffende de kraan:

a. Vernieuwing der caarte op het scrootambacht, dat sijn de kraenkinderen", 21 december (St. Thomas Apostel) 1397.

Vg. Bezemer, Oude rechtsbronnen van Breda (1), bladz. 31–35. b. Nieuwe ordinantie op het loon der turf- en zakdragers, stadsmaatgeld, enz., 6 october 1575.

Niet bij Bezemer.

Nieuwe ordinantie op de kraan, 7 februari 1607.

(1) Bij dit werk, no. 14 der werken van de vereeniging voor Oud-Vaderlandsche Rechtsbronnen, wordt een opgaaf der gedateerde ordinantien in de keurboeken gemist.

d. Staat van de rechten, de kraan toekomende.

HS. van 1500.

2. Fragment eener ordinantie op de koren- en zoutmeters. HS. van 1500. Niet bij Bezemer.

3. Regeling der competentie van de hoofd- en leenbank en van de schepenbank te Breda, in den vorm eener memorie van de oude gebruiken den 19n en 20n maart 1597 opgesteld door drossaard, schout, burgemeesteren en schepenen, op getuigenis van Gooris Buijs, oud-burgemeester en -schepen en Barth. van den Corput, oud-griffier en -secretaris.

4. Stijl van procedeeren voor de hoofdbank, waarschijnlijk mede uit 1597.

Anders dan Christijn, Costumen van Brabandt, Il, bladz. 841.

5. Correctie op de nieuwe ordinantie van den stijl van procedeeren, door Barthol. vanden Corput, gewezen griffier en secretaris te Breda; 27 bladzn. in 4to, blijkbaar eigenhandig (na 1607).

6. Klad-aanteekeningen der beslissingen in 22 vergaderingen eener commissie tot herziening van de ordinantie van procedeeren, van 5 augustus 1642 tot 22 februari 1644, gemaakt door den griffier Havermans; 26 bladzijden in folio, eigenhandig.

7. Fragment van een HS. der ordinantie op den stijl van procedeeren, van . . . ., voorzien met verbeteringen, aanhalingen, veranderingen enz. (geliasseerd geweest).

"

8. Ordinantie van Sijn Hoogheit op de politie binnen de stad, landen en resorte van Breda" (1), 31 juli 1597.

9. Aanmaning aan eenige dorpen der baronie (door den drossaard) om sommige punten beter na te komen en te regelen; zonder datum.

(1) De helft van den aanhef is doorgehaald en door een andere lezing vervangen; ook de verdere wijzigingen in margine zijn alle van de hand van Havermans, die aan het hoofd schrijft „Nota, dat dese politijeque ordonnantie van prins Maurits genomen is uit de politijcque ordonnantie vande Staten van Hollant vanden 1 april 1580 voor so vele belangt de houwelijcken en overspel, tot fol. 16 alhier". Daarachter volgen nog een paar bepalingen tegen de exercitien vande pauselijeke superstition" en over het onderwijs.

10. Ordinantie tot regeling van eenige bevoegdheden van notarissen en secretarissen; 29 september 1614 (1).

11. Verbod van gelagen zetten enz. onder kerktijd; 14 maart 1650.

12. Concept-ordinantie op de wekelijksche graanmarkten. waaronder door den griffier Havermans de notitie is gesteld een resolutie van 22 januari 1652 hieromtrent.

van

13. Concept-raminge van poincten ende articulen dienende tot vreedtsamigen handel, unie ende vaste eenicheijt van 't plat landt van Breda.

14. Catern van 42 bladzijden in klein folio, met opschrift: Ordonnantien ende ceuren vanden wollenwercken alhier tot Breda", bevattende :

a. Nieuwe ordinantien en breuken op de nerringe en hantwerck vanden wollen laeckenen; zonder datum.

Bij Bezemer, bladz. 159, in andere volgorde en met eenige verschillen.

b. Keuren op de draperije, 1 augustus 1553.

C.

Bezemer, bladz. 167.

Ambachtsbrief van de droogscheerders, 21 januari 1506.

Bezemer, bladz. 146.

d. Ordonnantie en keuren, geordineerd bij de gezworens vanden wollenwercke en de deekens met de gemeyn gesellen vanden droogscheerders.

Niet bij Bezemer.

e. Evaluatie van schellingen en van penningen swartte.

f., Keur op

ende bereyt.

de lakenen, diemen binnen Breda weeft

Bezemer, bladz. 170.

15. Memorie van de hand van Havermans over preferente vordering voor loon van knechts, boden, knapen en maerten, voor de diakonie en het gasthuis, naar het algemeen recht en dat van Breda, Brussel, 's Hertogenbosch.

16. Extract uit een ordinantie van den Raad van Brabant van 24 april 1510, over breedte van wegen.

(1) Havermans schrijft hierop: Conf. Reg. H, pag. 79 et seq.

's Hertogenbosch.

17. Costumen, usancien ende stijl van procederen (opgesteld in 1606).

In 4to gedrukt te 's Hertogenbosch bij Ant. van Beusekom, ordinaris stadsdrukker, 1758, en vroeger bij Christijn II, bladz. 881 vlg.

18. Afschrift door Havermans van de resolutie der StatenGeneraal van 20 sept. 1652 omtrent het recht van nominatie der jaarlijksche vacature in de magistratuur.

19. Vertoog der regeering aan de heeren van Raesfelt, Baerendrecht en Glas, gecommitteerd uit de St.-Gen. om te informeeren op ingecropen disordren" in 't stuk van politie, justitie en finantie van 's Hertogenbosch; zonder datum (voorjaar 1660 ?).

Vg. Oudenhoven, Geschiedenis van 's Hert., uitgaaf van 1670, bladz. 233; en Verzameling van eenige sententien enz. raakende de politie, justitie ende finantie binnen de hoofdstad 's Hertogenbosch enz. ('s Hert. 1791), bladz. 1-39.

Bergen op Zoom. (1)

20. Turben (2) over het recht van ten ongebruik leggen, van 10 december 1547, omstreeks 1503, 1 september 1537, 29 december 1537; gevolgd door een partieele kopie van het privilegie van hertog Filips van 23 (of 28 ?) november 1457 tot ampliatie van dat van 1451 (transsumpt) over de administratie der justitie in Brabant.

21. Nieuw privilegie voor B. o. Z., 9 mei 1398 door heer Hendrik van Bautershem aan zijn poort van Bergen verleend wegens het te niet gaan van dat van 1361 bij den brand van 17 mei 1397.

De hoofdinhoud is bekend uit de werken van De Rouck en anderen.

22. Privilegie (bij zijn Incomste) van Jan van Glimes; 3 april 1418 9.

Bekend als voren.

(1) Het overige van de verzameling is blijkbaar vroeger, waarschijnlijk met nog andere stukken, samengebonden geweest, terwijl op blanco schutbladen of tusschengevoegde blanco vellen papier vóór sommige stukken of afdeelingen titels geschreven zijn.

(2) Havermans schrijft als opschrift in dorso van dit catern: „Eenige rechten en privilegien van Bergen etc."

23. a. Compromis voor den Raad van Brabant tusschen heer Jan van Glimes en de stad Bergen op Zoom over de evaluatie van ponden swarts en oude groten, door den heer van de stad ten cijns geheven; den 15 juni 1468 door Karel den Stoute bezegeld.

b. Resolutie van rechter, burgemeesters, schepenen, raad en gemeene stad van Bergen op Zoom, om wegens den druk der tijden voor een ouden groot niet meer dan twee groten Brabants en voor twee groten payements één groten Brabants te rekenen; den 20n mei 1429 overgenomen en medebezegeld door deken en kapittel van B. o. Z.

Brussel.

21. De rechten ende costumen vanden meerders (1) der stede van Brussele; 2 december 1451.

25. Costuymen onderhouden bij die vande stadt van Bruessele, overgedragen inden Rade van Brabant 20 mei 1570.

Coutumes du pays et duché de Brabant, quartier de Bruxelles, I, bladz. 2 vlg.

26. Ordinantie en manier van procedeeren, gepubliceerd 13 april 1573.

Auth. kopie van 16 januari 1576.

Leuven, Thienen, Leeuwen enz.

27. Hoog 4to register, groot 156 met Romeinsch cijfer genummerde bladen, duidelijk geschreven (blijkens drie inschriften) in het begin van 1565 door Lambertus de Gestel, ten huize van mr. Petrus Fossaert, procureur te Leuven. Het bevat:

fol. 1. Tractaat (2) tusschen de edelen van Brabant en de stad Leuven, over hunne geschillen ten aanzien van beweerd privilegie over de buitenpoorters en schepen brieven; door Filips den Schoone bekrachtigd. (Slot, met datum, ontbreekt.)

(1) Erfscheiders. Kiliaen, in voce meer en meerren

grens en rens bepalen.

(2) Bij vele der stukken staat in margine cen verwijzing naar een privilegieof ordinantieboek, b.v. „Habetur int groot charterbouck folio IIe XX{II”; habetur libro II, folio 106"; „fol. IIe LXXXV"; „libro A, folio LXV”; habetur int saterbouck metten berderen, fol. LXXI.